Patologiczni kłamcy – kiedy kłamstwo staje się sposobem na życie

Strona główna/Sklep/BLOG/PSYCHOLOGIA/Patologiczni kłamcy – kiedy kłamstwo staje się sposobem na życie

Kłamstwo to zjawisko powszechne – zdarza się każdemu. Czasem z lęku, wstydu, chęci uniknięcia kary czy z potrzeby ochrony uczuć drugiej osoby. Ale co, jeśli kłamstwo staje się trwałym, nieodłącznym elementem funkcjonowania człowieka?

Gdy ktoś kłamie notorycznie, bez wyraźnego powodu, nawet wtedy, gdy prawda byłaby łatwiejsza? Wtedy możemy mówić o patologicznym kłamstwie, znanym także jako mitomania lub pseudologia fantastica.

Czym jest patologiczne kłamstwo?

Patologiczne kłamstwo to nie zwykłe mijanie się z prawdą. To stały wzorzec zachowań, w którym osoba kłamie często, impulsywnie, a często także bez zysku czy logicznego celu. Kłamstwa mogą być spektakularne, nieprawdopodobne, a mimo to – opowiadane z ogromnym przekonaniem.

Mechanizmy psychologiczne leżące u podstaw

Zaburzenia osobowości
- Patologiczne kłamstwo często występuje u osób z zaburzeniami osobowości, zwłaszcza:
  - Osobowość narcystyczna – kłamstwo służy budowaniu idealnego obrazu siebie, zdobyciu podziwu.
  - Osobowość antyspołeczna (psychopatyczna) – kłamstwo bywa środkiem manipulacji i kontroli.
  - Osobowość histrioniczna – kłamstwo pomaga w przyciąganiu uwagi i dramatyzowaniu rzeczywistości.
Potrzeba kontroli i unikania odpowiedzialności
- Kłamstwo może służyć jako mechanizm obronny – ucieczka przed karą, krytyką czy konfrontacją z własnymi błędami.
Niska samoocena
- Dla niektórych osób kłamstwo to narzędzie do kreowania siebie jako lepszych, ciekawszych, ważniejszych – to rekompensata za wewnętrzne poczucie bezwartościowości.
Zaburzenia neurotyczne i lękowe
- W niektórych przypadkach kłamstwo bywa reakcją na silny lęk przed odrzuceniem lub porażką.

Mitomania a choroba psychiczna

Mitomania nie jest osobną jednostką chorobową w klasyfikacjach DSM-5 czy ICD-11, ale często pojawia się jako objaw towarzyszący. Czasem można ją zaobserwować w:

zaburzeniach afektywnych dwubiegunowych (podczas manii),
schizofrenii paranoidalnej (w formie zniekształceń rzeczywistości),
zaburzeniach dysocjacyjnych (gdy osoba częściowo wierzy w swoje zmyślenia).

Jak rozpoznać patologicznego kłamcę?

Kłamie nawet w błahych sprawach, gdzie prawda nie przyniosłaby szkody.
Jego historie często zmieniają się lub są niespójne.
Opowiada rzeczy, które są ewidentnie nierealistyczne.
Nie wykazuje skruchy po przyłapaniu.
Manipuluje emocjami, często gra ofiarę lub bohatera.
Tworzy alternatywną wersję rzeczywistości, w którą często sam zaczyna wierzyć.

Czy można pomóc patologicznie kłamiącej osobie?

Pomoc jest możliwa, ale bardzo trudna – szczególnie jeśli osoba nie widzi problemu. Kluczowe są:

psychoterapia indywidualna – szczególnie w nurcie psychodynamicznym lub poznawczo-behawioralnym,
diagnoza psychiatryczna – jeśli podejrzewa się zaburzenia osobowości lub inne współistniejące problemy,
budowanie świadomości – delikatne, konsekwentne konfrontowanie z faktami.

Ważne: otoczenie powinno unikać wchodzenia w grę manipulacji. Czasem konieczne jest ustanowienie granic lub nawet dystans emocjonalny, by nie stać się mimowolną ofiarą mitomanii.

Patologiczne kłamstwo to nie „niewinne fantazjowanie” – to często głęboko zakorzeniony mechanizm obronny, wynikający z braku zdrowej tożsamości, traumy, zaburzeń osobowości lub chronicznego lęku. Taka osoba nie tylko oszukuje innych – oszukuje też siebie.

Toksyczny człowiek, a w szczególności osoba o cechach osobowości narcystycznej, używa patologicznego kłamstwa jako narzędzia do manipulowania rzeczywistością, ochrony własnego ego i kontrolowania innych ludzi. Kłamie z premedytacją, często bez cienia zawahania, patrząc prosto w oczy, z pełnym przekonaniem – nawet wtedy, gdy druga strona zna prawdę. Nie chodzi o prawdę – chodzi o władzę, wpływ i dominację.

Poniżej znajdziesz rozbudowaną listę typowych celów i przykładów kłamstw, jakie stosuje toksyczna, narcystyczna osoba:

🔹 1. Budowanie fałszywego wizerunku

Cel: Wywołanie podziwu, zazdrości, uznania.
Przykłady:

„Zarabiam więcej niż ci wszyscy ludzie razem wzięci.”
„Znam bardzo wpływowych ludzi – jestem z nimi w stałym kontakcie.”
„Miałem propozycję pracy z USA, ale odmówiłem – wolę tu zostać dla rodziny.”

➡️ Nawet jeśli fakty przeczą temu, narcystyczna osoba będzie kłamać z taką pewnością siebie, że zaczynasz wątpić w siebie.

🔹 2. Gaslighting – podważanie twojej rzeczywistości

Cel: Sprawić, byś zaczął wątpić w siebie, swoją pamięć, uczucia, zdrowy rozsądek.
Przykłady:

„Nigdy ci tego nie powiedziałem – coś ci się przyśniło.”
„To ty jesteś przewrażliwiony – ja tylko żartowałem.”
„Wymyślasz, przecież cię nie okłamałem – masz problem z zazdrością.”

➡️ Nawet jeśli masz dowody, usłyszysz kłamstwo wprost w oczy, bez cienia zawahania.

🔹 3. Ukrywanie niewygodnej prawdy

Cel: Ochrona własnego wizerunku, unikanie odpowiedzialności.
Przykłady:

„Nie piłem wcale – tylko lekko się źle poczułem.”
„Nie wiem, kim jest ta kobieta – może ktoś mnie pomylił z kimś innym.”
„Nie pamiętam, żebym coś takiego powiedział – może przekręcasz fakty?”

➡️ Kłamstwo służy do przykrywania zdrady, uzależnienia, przemocy, manipulacji.

🔹 4. Odwracanie ról – granie ofiary

Cel: Wzbudzenie litości, odciągnięcie uwagi od własnych błędów.
Przykłady:

„To ja jestem tu krzywdzony – zawsze mnie oskarżasz bez powodu.”
„Moja była mnie niszczyła psychicznie, dlatego czasem wybucham.”
„Nie jestem perfekcyjny, ale wszystko, co robię, robię z miłości.”

➡️ Kłamstwo łączy się tu z emocjonalnym szantażem i manipulacją winą.

🔹 5. Sianie chaosu i dezinformacji

Cel: Skłócenie ludzi, tworzenie sprzecznych narracji, ukrycie prawdy w gąszczu wersji.
Przykłady:

„Nie mów nikomu, ale ona powiedziała o tobie coś okropnego.”
„On mówi jedno, a robi drugie – uważaj, nie ufaj mu.”
„To wszystko przez nią – ja tylko próbowałem ratować sytuację.”

➡️ To klasyczne zachowanie „dziel i rządź”, przy którym narcystyczna osoba pali mosty, zostaje „w centrum dramatu” i czerpie z tego władzę.

🔹 6. Wzmacnianie uzależnienia emocjonalnego

Cel: Zatrzymanie partnera w toksycznej relacji.
Przykłady:

„Nikt inny cię nie pokocha – tylko ja cię naprawdę rozumiem.”
„Nie jesteś wcale taka dobra, jak myślisz – powinnaś być wdzięczna, że z tobą jestem.”
„Bez ciebie bym się zabił – jesteś moim jedynym światłem.”

➡️ Kłamstwa podszyte emocjonalnym terrorem, często przeplatane „miesiącem miodowym” po awanturze.

🔹 7. Oczernianie innych, by wybielić siebie

Cel: Zdyskredytowanie kogoś, kto widzi prawdę.
Przykłady:

„Moja była była psychiczna – zrobiła mi piekło z życia.”
„On jest zazdrosny o moje sukcesy – zawsze mnie sabotował.”
„Wszyscy mnie zdradzali – dlatego jestem teraz ostrożny.”

➡️ Często towarzyszy temu pełna projekcja winy – inni są źli, on/ona tylko się broni.

🔹 8. Kłamstwo dla czystej kontroli

Cel: Sprawdzenie, jak bardzo ktoś da się zmanipulować.
Przykłady:

„Dziś nie mogę się spotkać – wypadło coś pilnego w pracy” (a potem wrzuca zdjęcie z imprezy).
„Twoja przyjaciółka mówiła o tobie paskudne rzeczy – nie mogłem tego słuchać.”
„Kocham cię” – mówione bez żadnego uczucia, by zatrzymać ofiarę, gdy zaczyna się wycofywać.

➡️ Tu kłamstwo nie służy już obronie – służy testowaniu granic i władzy.

🔹 Kłamstwo patrząc w oczy – dlaczego to robią?

Bo nie czują winy.
Bo od dziecka nauczyli się, że prawda nie daje korzyści.
Bo sprawdza, czy dasz się złamać.
Bo to ich forma panowania nad sytuacją.

Ich mimika, ton głosu, spojrzenie – wszystko może wyglądać jak „prawda”. Ale to gra aktorska, często tak wyćwiczona, że sami zaczynają wierzyć w swoje kłamstwa.

Patologiczne kłamstwo to nie tylko niefortunny nawyk. U toksycznych ludzi – szczególnie u narcyzów – to narzędzie walki o władzę, kontrolę i przewagę. Kłamstwo staje się bronią – często subtelną, owiniętą w komplement, w miłość, w rzekomą troskę. Ale jego celem jest zawsze jedno: zapanować nad twoją percepcją rzeczywistości.

Gdy patologiczny kłamca zostaje przyłapany na kłamstwie i skonfrontowany z faktami, jego reakcja rzadko kiedy jest prostym „masz rację, skłamałem”. Zamiast tego uruchamia się szereg mechanizmów obronnych, których celem jest uratowanie swojego wizerunku, odwrócenie winy, zgaszenie konfrontacji lub – co najczęstsze – zmanipulowanie rozmówcy tak, by sam poczuł się winny.

Typowe zachowania patologicznego kłamcy podczas konfrontacji:

🔹 1. Wyparcie (zaprzeczanie oczywistej prawdzie)

„Nie wiem, o czym mówisz.”
„To nieprawda – wymyślasz sobie.”

Kłamca udaje kompletną niewiedzę. Nawet jeśli pokażesz dowody (screeny, nagranie, świadków), będzie próbował wmówić ci, że „to nie tak”, „to przypadek”, „to manipulacja”.

🔹 2. Gaslighting (podważanie twojej percepcji)

„Znowu dramatyzujesz.”
„Masz obsesję na moim punkcie.”
„Widzisz tylko to, co chcesz widzieć.”

Kłamca odwraca uwagę od faktów i sprawia, że zaczynasz wątpić w swoje spostrzeżenia. Robi z ciebie osobę nadwrażliwą, niestabilną, paranoiczną – wszystko po to, by uciec od odpowiedzialności.

🔹 3. Agresja i atak

„Co, śledzisz mnie teraz?! Jesteś chora!”
„Zamiast zajmować się sobą, grzebiesz w moim życiu!”
„Nie masz prawa mnie osądzać!”

Zamiast wyjaśnienia, kłamca przechodzi do ataku. Krzyczy, oskarża, wyzywa – w nadziei, że cię przestraszy, zmęczy emocjonalnie i zmusi do wycofania się z konfrontacji.

🔹 4. Minimalizowanie i bagatelizowanie

„Przesadzasz – to była tylko drobnostka.”
„Nie zrobiłem nic złego, to tylko taka mała nieścisłość.”
„Serio robisz z tego aferę?”

Kłamca próbuje umniejszyć znaczenie swojego kłamstwa i przekonać cię, że twoja reakcja jest nieadekwatna.

🔹 5. Zmiana tematu / rozmycie rozmowy

„Zamiast mówić o tym, porozmawiajmy o tym, jak ty mnie ranisz.”
„Znowu tylko ty masz prawo do racji?”
„A pamiętasz, jak TY mnie oszukałaś w 2019?”

Klasyczne odwracanie uwagi. Kłamca próbuje zmienić temat, wyciągnąć stare sytuacje, zmanipulować rozmowę, by nie mówić o swoim kłamstwie.

🔹 6. Granie ofiary

„Wszyscy mnie tylko oskarżają.”
„Nie jestem idealny – nikt nie jest.”
„Zawsze mnie dołujesz – czemu nie możesz mnie po prostu wspierać?”

Gdy nie działa agresja – działa użalanie się nad sobą. Kłamca próbuje wzbudzić litość, współczucie, poczucie winy w rozmówcy.

🔹 7. Kolejne kłamstwa, by przykryć pierwsze

„To nie tak jak myślisz. Ona tylko mnie poprosiła o pomoc z komputerem.”
„To, co widziałaś, było wyrwane z kontekstu.”
„Zmyśliłem to, żeby cię nie zranić.”

Zamiast przyznać się, kłamca tworzy nową wersję wydarzeń, często jeszcze bardziej absurdalną. Buduje „kłamstwo na kłamstwie”.

🔹 8. Milczenie / ignorowanie

Nie odbiera telefonu.
Nie odpisuje na wiadomości.
Udaje, że nic się nie stało.

To bierna forma obrony – kara ciszą, unikanie odpowiedzialności, liczenie na to, że „samo przejdzie”.

🔹 9. Pozorne przyznanie się (ale bez odpowiedzialności)

„No może nie powiedziałem całej prawdy, ale miałem powód.”
„Dobra, przepraszam – jesteś zadowolona?”

Czasem kłamca „przyznaje się”, ale tylko po to, by zamknąć temat, bez refleksji czy zmiany zachowania. To pusty gest mający rozbroić rozmowę.

🔹 10. Zamiana ról: to ty jesteś winny/a

„To wszystko przez ciebie – gdybyś nie była taka podejrzliwa, nie musiałbym nic ukrywać.”
„Gdybyś nie czepiała się o wszystko, nie musiałbym kłamać.”

Kłamca przekierowuje winę na ciebie, stawiając się w roli ofiary. To jedna z najbardziej toksycznych form manipulacji.

🧠 Dlaczego tak się zachowuje?

Bo:

nie chce stracić kontroli,
czuje wstyd, ale go nie umie wyrazić,
nie umie funkcjonować bez iluzji,
nie nauczył się brać odpowiedzialności za siebie,
boi się utraty wizerunku bardziej niż prawdy.

✅ Co możesz zrobić w takiej sytuacji?

Trzymaj się faktów i dowodów – nie pozwól się zbić z tropu.
Nie wdawaj się w emocjonalne przepychanki – to jego teren.
Unikaj usprawiedliwiania jego kłamstwa – to nie twoja odpowiedzialność.
Zastanów się, czy warto inwestować energię w relację, w której prawda nie ma znaczenia...

litesrv._domainkey litesrv._domainkey.mlsend.com