Czym jest ADHD?
ADHD to zaburzenie neurorozwojowe, które zwykle ujawnia się w dzieciństwie, choć u wielu osób diagnoza następuje dopiero w dorosłości. Główne objawy to:
-
trudności z koncentracją,
-
impulsywność,
-
nadpobudliwość (choć nie zawsze – w tzw. typie nieuważnym może jej nie być),
-
problemy z organizacją i planowaniem,
-
zapominanie o codziennych obowiązkach.
ADHD jest zaburzeniem o podłożu biologicznym, związanym z funkcjonowaniem neuroprzekaźników, głównie dopaminy.
Czym jest CPTSD?
Kompleksowe PTSD powstaje na skutek długotrwałej ekspozycji na traumę, zwykle w dzieciństwie, np. w wyniku przemocy domowej, zaniedbań, czy długotrwałego stresu emocjonalnego. Oprócz klasycznych objawów PTSD, takich jak flashbacki czy unikanie bodźców przypominających traumę, CPTSD obejmuje także:
-
chroniczne trudności w regulacji emocji,
-
negatywny obraz siebie,
-
problemy w relacjach interpersonalnych,
-
poczucie bezradności, wstydu, winy.
Gdzie się to zaciera? ADHD vs. CPTSD
1. Problemy z koncentracją i uwagą
-
ADHD: to podstawowy objaw wynikający z zaburzeń funkcjonowania mózgu.
-
CPTSD: uwaga bywa rozproszona z powodu przewlekłego stresu, czujności na zagrożenie i trudności z regulacją emocji.
2. Impulsywność i wybuchy emocji
-
ADHD: wynikają z trudności z hamowaniem reakcji, są nagłe i niezależne od kontekstu emocjonalnego.
-
CPTSD: impulsywność często ma charakter obronny, wynika z aktywacji systemu walki/ucieczki, pojawia się w odpowiedzi na stresory przypominające traumę.
3. Trudności w relacjach
-
ADHD: mogą wynikać z zapominania o zobowiązaniach, przerywania innym, trudności z utrzymaniem uwagi.
-
CPTSD: są głęboko zakorzenione w braku zaufania, wstydu, lęku przed odrzuceniem – wynikających z traumy relacyjnej.
4. Hiperaktywność vs. hiperczujność
-
ADHD: ruchliwość fizyczna i umysłowa, potrzeba ciągłej stymulacji.
-
CPTSD: czujność emocjonalna, skanowanie otoczenia w poszukiwaniu zagrożenia, nawet jeśli go realnie nie ma.
Dlaczego dochodzi do pomyłek w diagnozie?
Psychiatrzy i psychoterapeuci często mają trudność z rozróżnieniem ADHD i CPTSD, zwłaszcza u dorosłych. CPTSD może "maskować się" jako ADHD, zwłaszcza jeśli trauma miała miejsce w dzieciństwie. Osoby z CPTSD bywają postrzegane jako rozkojarzone, impulsywne, chaotyczne — a więc prezentujące objawy ADHD. Z drugiej strony, u osób z ADHD, wielokrotne negatywne doświadczenia wynikające z niezrozumienia i odrzucenia mogą prowadzić do wtórnego rozwoju objawów zbliżonych do PTSD.
Dlaczego właściwa diagnoza jest tak ważna?
Leczenie ADHD zwykle obejmuje farmakoterapię (np. leki stymulujące) i terapię poznawczo-behawioralną. CPTSD wymaga podejścia skoncentrowanego na traumie – często długoterminowej psychoterapii (np. EMDR, terapia somatyczna, terapia schematów).
Błędna diagnoza może więc nie tylko nie pomóc, ale nawet zaszkodzić – np. podanie leków stymulujących osobie z nierozpoznanym CPTSD może nasilić objawy lękowe i traumatyczne.
Co może pomóc w różnicowaniu?
-
Historia życia: obecność chronicznej traumy emocjonalnej sugeruje CPTSD.
-
Początek objawów: ADHD zwykle objawia się od wczesnego dzieciństwa; CPTSD rozwija się po dłuższym narażeniu na stres/traumę.
-
Reakcje emocjonalne: w CPTSD są często złożone, związane z poczuciem wstydu, winy, lęku – w ADHD są bardziej „impulsywne”.
-
Ocena funkcjonowania w dzieciństwie: osoby z CPTSD mogą być „grzeczne, wycofane”, ale cierpieć wewnętrznie; osoby z ADHD zazwyczaj wykazują zewnętrzne objawy od najmłodszych lat.
ADHD i CPTSD mogą wyglądać podobnie, ale są zupełnie różne pod względem etiologii i leczenia. Właściwe zrozumienie źródła objawów jest kluczem do skutecznej pomocy. Warto, by diagnoza była prowadzona przez specjalistów z doświadczeniem zarówno w neuropsychiatrii, jak i terapii traumy — najlepiej interdyscyplinarnie. Diagnoza to nie etykieta, ale mapa do skuteczniejszego życia.
🔍 1. Przykładowa historia
"Anna, lat 32, od lat czuła się 'rozbita'. Miała trudności z organizacją dnia, często się spóźniała, a rozmowy ją rozpraszały. Długo podejrzewano u niej ADHD, ale dopiero głęboka terapia ujawniła historię dzieciństwa w domu z przemocą emocjonalną. Jej objawy wynikały z chronicznej hiperczujności i dysregulacji emocjonalnej – klasycznych dla CPTSD."
🧠 2. Neurologiczne różnice – co mówi neurobiologia?
Co różni mózg osoby z ADHD i CPTSD:
-
ADHD: niedobór dopaminy i noradrenaliny, szczególnie w korze przedczołowej i układzie nagrody.
-
CPTSD: nadaktywność ciała migdałowatego, obniżona aktywność kory przedczołowej, zaburzenia osi HPA (odpowiedzialnej za stres).
➡️ Badania fMRI pokazują inne schematy aktywacji mózgu u tych dwóch grup.
🧭 3. Wskazówki dla terapeutów i diagnostów
-
Nie traktuj trudności z uwagą jako automatycznego znaku ADHD.
-
Zbadaj historię relacji, bezpieczeństwa emocjonalnego i rozwoju emocjonalnego pacjenta.
-
Zwróć uwagę na styl przywiązania – CPTSD często koreluje z niepewnym lub zdezorganizowanym stylem.
📊 4. Tabela porównawcza ADHD vs. CPTSD
Objaw / cecha | ADHD | CPTSD |
---|---|---|
Problemy z koncentracją | Stałe, niezależne od kontekstu | Nasilają się przy stresie, związane z lękiem |
Impulsywność | Neurologiczna, szybka reakcja | Emocjonalna, często obronna |
Nadpobudliwość | Ruchowa lub mentalna | Hiperczujność wobec zagrożeń |
Regulacja emocji | Trudna, często bez wyraźnego powodu | Utrudniona przez traumę i wstyd |
Obraz siebie | Zmienny, często pozytywny | Często głęboko negatywny |
💬 5. Cytat pacjenta
"Myślałam, że mam ADHD, bo niczego nie kończę, ale w terapii zrozumiałam, że ja po prostu ciągle uciekam przed sobą."
🌿 6. Współwystępowanie
ADHD i CPTSD mogą występować razem – co dodatkowo komplikuje diagnozę.
-
Osoba z ADHD może przez lata doświadczać odrzucenia i porażek, co może prowadzić do rozwoju wtórnego CPTSD.
-
Trauma z dzieciństwa może współwystępować z ADHD, które nie było zdiagnozowane, co prowadzi do nałożenia objawów.